Hassalý olmak ayrýcalýktýr - HASSA'NIN TARİHİ

Roma Dönemi

M.Ö. 64 yılında Hatay Bölgesi Romalılar’ın egemenliği altına girmiş, Antakya Suriye’nin başkenti olmuştur. Bu dönemde Sezar da Antakya’yı ziyaret etmiştir.

Hıristiyanlık Anadolu’da ilk olarak Antakya bölgesinde yayılmaya başladı. Bu dönemde Hatay bölgesi dünyanın en gelişmiş bölgeleri arasında idi. Roma İmparatorluğu’nun üçüncü büyük şehri Antakya idi. İskenderun ve Selevkeia Pieria (Çevlik) Limanları bu dönemde çok işlek bir durumda idi. İpekyolu’nun batıdaki son noktası Antakya idi. Bu dönemden kalma yapı izleri, ilin diğer yerleri gibi Hassa bölgesinde de görülmektedir.

M.S. 256 – 260 tarihleri arasında I.Şapur bölgemizi ve Hatay civarını ele geçirmiştir. 395 – 396 yıllarında Karadeniz’in kuzeyinde ve Avrupa’da bir devlet kuran Hunlar Anadolu topraklarına ve Kuzey Suriye’ye akınlar düzenleyerek Antakya da dahil olmak üzere Anadolu’nun bir çok yerini ele geçirmişlerdir. Bu akınlarda Hunlar’ın başında Basık ve Kursık adındaki ünlü komutanlar vardı.

395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca Hatay ve bölgemiz Roma’nın doğu bölümünde yer aldı. Bu devlet daha sonra Bizans İmparatorluğu adı ile anılacaktır.

Hatay ve yöremiz 1.derece deprem kuşağı üzerinde yer alması nedeniyle bir çok deprem meydana gelmiştir. Bunların en önemlisi 526 yılında meydana gelen depremdir. Bu deprem bölgeyi yerle bir etmiştir. Sadece Antakya’da 250.000 kişi ölmüştür. Bu deprem sonrası Hatay bölgesi eski ihtişamını kaybetmiş, hayatta kalan insanların çoğu başka yerlere göç etmiş, bölge bir daha eski canlılığına kavuşamamıştır

İslami Dönem

540 yılından Sasaniler’in işgaline uğrayan bölgemiz 611–638 yılları arasında bu devletin egemenliği altında kalmış, 638 yılından itibaren İslam Orduları Ebu Ubeyde İbn – ül Cerrah komutasındaki bir orduyla bölgeyi fethetmiştir. Kurulan İslam devleti en şiddetli savaşları Sasani ve Bizanslılar’la yapmıştır.

İslam orduları Hatay’ı ele geçirince burası uzun süre Bizans ile İslam Devleti arasında sınır vilayeti oldu. Burada “Murabıt” adı verilen bir daimi sınır muhafızlığı teşkilatı kuruldu. Daha sonra Bizans’a yapılan akınlar için üs olarak kullanıldı. Hassa’nın bulunduğu bölge 661–750 yılları arasında Emevi Devleti’nin sınırları içerisinde kaldı. Bu dönemde bölgede güvenliği sağlamak amacıyla bir çok kale yapılmıştı. 750 yılından itibaren Abbasiler’in egemenlik dönemi başladı. Avasım adıyla anılan sınır vilayetleri daima savaşa hazır durumda idiler. Bölge bir süre bağımsız bir devlet olarak Mısır’da kurulan Tolunoğulları Devleti’nin sınırları içerisinde (877) kaldı. 895 yılında Abbasiler bölgeye tekrar egemen oldular. Daha sonra bölge yine Mısır’da kurulan İhşitoğulları’nın egemenliği altına girdi.

İhşitoğulları’nın ardından 944 yılında bölge Hamdanoğulları’nın Halep kolunun hakimiyeti altına girdi.

Bizans Dönemi

Bizans Orduları bir yıllık kuşatmadan sonra 969 yılında Antakya’yı ardından da tüm Hatay bölgesini ele geçirdiler. 331 yıl süren İslam egemenliği bölgemizde son buldu. Zamanla bu bölgede Türk nüfusu çoğaldı. Bu olay Selçuklular’ın bölgede gelişmesine zemin hazırladı

Selçuklular Dönemi

Bu yıllarda Hanoğlu Harun, Afşin, Sanduk, Kurlu, Atsız ve Şöklü Suriye’ye gelerek bu bölgeyi (1065) ele geçirmişlerdir.

1071 Malazgirt Savaşı sonunda Anadolu fethedilmiş ve Kutalmışoğlu Süleyman Şah Anadolu’ya gelerek İznik merkez olmak üzere Amcaoğulları’na bağlı kalmak kaydıyla Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurmuştur. Süleyman Şah Anadolu’yu ele geçirdikten sonra güneye yönelerek 1084 yılında Antakya ve çevresini ele geçirmiştir. Süleyman Şah Antakya’yı alınca Musul Emiri Müslim Süleyman Şah’dan Baç (Cizye) vergisi ister. “Ben Müslüman’ım” diyen Süleyman Şah vergi göndermez. Bunun üzerine Musul Emiri ile Süleyman Şah arasında Amik Ovasında Kurzahir mevkiinde savaş yapılır. Savaşı Süleyman Şah kazanır. Müslim bu savaşta ölür. Bu olay Büyük Selçuklular’ı harekete geçirir. Süleyman Şah’ın çok güçlendiğini gören Suriye Selçuklu Hükümdarı Tutuş Büyük bir ordu ile Süleyman Şah’ın üzerine yürür.

Halep yakınlarında Ayn Selem’de karşı karşıya gelen iki Selçuklu Hükümdarı’nın yaptıkları şiddetli savaş sonucunda, Süleyman Şah savaşı kaybederek (1086) ölür.

Bu savaş sonucunda Suriye Bölgesi’nde karışıklıklar meydana gelir. Bu olayları durdurmak için Melik Şah Hatay bölgesine hareket eder. Burada huzur ve sükûneti sağlar.

Anadolu Selçuklu Devleti’nde, Süleyman Şah öldükten sonra kısa bir süre (Melik Şah’ın ölümüne kadar) Fetret Devri yaşanır. I.Kılıçarslan babasının tahtına geçer, devleti toparlar; ancak bu arada Haçlılar’ın İstanbul’a geldiği ve Anadolu’ya geçmekte olduğu (1096) haberi alınır. Şiddetli savaşlar sonucunda Haçlılar’a ağır zayiatlar verdirilir; fakat onları durduramazlar. 100.000 kişilik bir Haçlı ordusu Antakya’ya gelir ve şehri kuşatır. Dokuz aylık bir kuşatma sonucu Antakya zaptedilir. Buradaki tüm Müslümanlar, Haçlılar tarafından (1098) kılıçtan geçirilir

Haçlılar Dönemi

Antakya’nın zaptedilmesinden sonraki dönemde (1098) bu bölgede, bir Haçlı Kontluğu kurulur. Bu tarihten itibaren 170 yıl yöre Haçlı Kontluğu’na bağlı kalır. 1191 yılında Selahattin Eyyubi Bakras ve Darb-ı Sak Kaleleri’ni ve Hassa yöresini fetheder. Haçlılar devamlı Avrupa ile ilişki içerisinde olduklarından, bu dönemde bölgede ticari faaliyetlerin arttığı görülür.

Memlüklüler Dönemi

1268 yılında Memlük Sultanı Baybars bölgeye gelir ve Antakya’yı ele geçirerek 171 yıl devam eden Antakya Kontluğu’na son verir, daha sonra Hassa’yı da içine almak kaydı ile Kayseri’ye kadar olan yerleri ele geçirir. Bölgedeki kaleleri fethettiği kayıtlarda mevcuttur.

XIV.ve XV.yüzyıllarda Halep, Antakya ve Antep yörelerinde yaşayan Türkmen boylarının başında Avşarlar ve Bayatlar gelmekte idi. Bu dönemde Kuzey Suriye’de Avşarlar’ın üç bey ailesi bulunmakta idi. Bunlar Gündüzoğulları (Amik Ovası’nda), Köpekoğulları (Antep’te) ve Özeroğulları (Dörtyol ve civarında) yaşamakta idiler. Memlüklüler döneminde Anadolu’yu Moğol istilası sarmış, Moğollardan kaçan Türkmenler’in bir kısmı da Hassa bölgesine göç edip yerleşmiş, bu dönemde bölge yoğun bir Türkmen iskanına sahne olmuştur. Bu dönemde Ramazanoğulları ve Dulkadiroğulları bölgede kurulan güçlü beyliklerdi. Osmanlı Devleti’nin kurulup güçlendiği yıllarda bölge Memlüklüler ile Osmanlılar’ın sürtüşmelerine sahne oldu. Bu sürtüşmeler 1485 yılında iki devlet arasında altı yıl sürecek uzun savaşlara neden oldu. Bu savaşlarda her iki taraf da birbirlerine üstünlük sağlayamadılar. 1491 yılında Osmanlılar ile Memlüklüler arasında barış imzalandı.

Osmanlılar Dönemi

Yavuz Sultan Selim 1516 yılında Mercidabık Savaşı ile tüm Suriye’yi Osmanlı Devleti’ne bağlar. Osmanlı yönetimine geçen Hassa bölgesi de önce Halep Vilayeti’ne bağlanır. Daha sonraki yıllarda ise Maraş’ta bulunan Dulkadiroğulları Beyliği’ne bağlandığı görülür.

Kanuni Sultan Süleyman devrinde ise Hassa bölgesinde çeltik tarımının yaygın olduğu ve tohumun devlet tarafından verildiği kayıtlarda bulunmaktadır. Bugün Hassa’ya bağlı Mazmanlı Köyü’nde çeltik tarımı hala yapılmaktadır.

Osmanlı Devleti Hassa yöresini fethettiği sırada burada çok sayıda Türkmen yaşamakta idi. Bölgenin zaman zaman Halep ve Maraş (Zülkadiriye) sınırları içinde yer aldığı görülür.

O dönemde konar göçer olan Türkmenler’in çoğunluğu Hassa bölgesini kışlak olarak kullanmakta idiler. 1555 yılındaki kayıtlara göre Hassa bölgesi Zülkadiriye Vilayeti’ne bağlı bulunmaktadır. Büyük merkezlerden uzak olarak köy hayatı yaşamaktadır.

Amanos Dağları’nın doğusunda Tiyek ve Kargılık Maraş Sancağı’na bağlı Güvercinlik kazasının nahiyeleridir. Cengiz Orhonlu’nun yapmış olduğu araştırmaya göre; Beyrut, Mısır ve Halep bölgesinin kereste ihtiyacını karşılamak üzere Ordu (Yayladağı), Payas ve Hassa yöreleri civarındaki dağlar, tükenmez bir hazinedir. Dağların yerleşim bölgelerine yakın yerlerindeki ormansızlığın bu sebepten olduğunu öne sürer.

Bölgede yaşayan Türkmenler’den Belikanlı ve Delikanlı Aşiretleri Hassa’nın kuzey bölgelerini işgal etmektedirler.

XVII. yüzyıl başlarında Gavur Dağları’nın doğusunda Karayunak, Başımkızdılı, Çepni, Bayat taifesinden Bahadırlı Cemaatleri Hassa bölgesi ile Gündüzlü bölgelerinde bulunmakta idiler.